سرگذشت کشورهایی که با نوآوری بر فقر غلبه کردند

بسیاری از کشورهای فقیر در دنیا با ایجاد جریان نوآوری به شکوفایی اقتصادی رسیدند. وقتی صحبت از نوآوری می‌شود، به یاد فناوری‌های پیشرفته و امکانات متنوع می‌افتیم، اما ما در این مقاله سعی داریم تا تعریف متفاوتی از نوآوری ارائه دهیم؛ طبق این تعریف، نوآوری فرایندی است که محصولات و خدمات پیچیده را به کالاها و خدمات آسان و ارزان تبدیل می‌کند. به‌طورکلی، نوآوری‌ها به سه دستۀ تداوم‌بخش، کارایی بخش و بازارآفرین تقسیم می‌شوند. در ادامه به بررسی انواع نوآوری‌ها و کشورهایی که از نوآوری به‌عنوان راهی برای حل مشکلاتشان استفاده کردند، می‌پردازیم.

نوآوری

نوآوری به سه دستۀ تداوم‌بخش، کارایی بخش و بازارآفرین تقسیم می‌شوند.

نوآوری‌های تداوم‌بخش: در این نوآوری، سعی بر بهبود بخشیدن به کالاها و خدمات است.

نوآوری‌های کارایی بخش: همان‌طور که از نام آن مشخص است، در این نوع نوآوری بر کارایی تمرکز می‌شود؛ یعنی استفاده از منابع کمتر و کارایی بیشتر. نوآوری‌های کارایی‌بخش عموماً نوآوری در فرایند هستند و در هر صنعتی وجود دارند. در این نوع نوآوری جریان نقدینگی آزاد می‌شود اما به اشتغال‌زایی پرداخته نمی‌شود.

نوآوری‌های بازارآفرین کالاها و خدمات پیچیده و گران را به محصولات ارزان و ساده تبدیل می‌کنند و در اختیار غیر مصرف‌کنندگان  قرار می‌دهند.

نوآوری‌های بازارآفرین موتور یک اقتصاد هستند. در موارد موفق از این نوع نوآوری، ما شاهد چندین رویداد هستیم؛ با ایجاد مشاغل جدید، منافع و درآمد زیادی برای مردم به وجود می‌آید. از سود و منافع حاصل، می‌توانیم به بهبود زیرساخت‌ها و بخش‌های مختلف جامعه بپردازیم و درنهایت، این فرایند منجر به تغییر فرهنگ کل جامعه می‌شود. نوآوری‌های بازارآفرین از حل‌وفصل مسائلی که پیش‌تر راه‌حلی برای آن یافت نشده بود، به وجود می‌آید.

دگرگونی آمریکا

در بحث تغییر آمریکا نیز نوآوری‌های بازارآفرین به چشم می‌خورد. نمونۀ آن شرکت فورد است. سرمایه‌گذاری‌هایی که فورد انجام داد، تنها زیرساخت برای شرکت خود نبود؛ بلکه زیرساختی برای اقتصاد آمریکا بود. البته این را هم باید اضافه کرد که تنها رخدادی مانند شرکت فورد باعث دگرگونی اقتصاد یک مملکت نمی‌شود؛ بلکه پیشرفت‌های مداوم نتیجه بزرگی را به ارمغان می‌آورد. با استقلال در عرصه اقتصاد، به استقلال در دیگر زمینه‌ها نیز می‌توان دست‌یافت.

چگونه نوآوری در کره و ژاپن منجر به شکوفایی شد؟

اکنون به بررسی غول‌های صنعت امروزه، یعنی کره و ژاپن می‌پردازیم و درس‌هایی از موفقیت با نوآوری از این دو کشور فرامی‌گیریم. نکاتی که جلوتر به بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت، علل شکوفایی اقتصادی این دو کشور است. این را باید به‌خاطر داشته باشیم که این پیروزی‌ها نیازمند نوآوری‌های پیوسته است و نه یک اتفاق، بلکه نتیجه یک فرایند است.

• کشورها بدون توجه به وضعیت و شرایط خود می‌توانند در نوآوری‌ها سرمایه‌گذاری کنند. همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، ایجاد نوآوری‌های بازارآفرین به جذب منابع در بازار منجر می‌شود.
• کارآفرینان به دلیل ارتباطی که با افراد محلی دارند، در تشخیص نیروهای موردنیاز هم به‌خوبی می‌توانند عمل کنند، پس وجود آنها در نوآوری‌های بازارآفرین ضروری است.
• برای موفق شدن در مراحل توسعه یابی، نیاز به یکپارچه‌سازی است. کشورهای فقیر به دلیل فقدان یک سری زیرساخت‌ها، نیاز به یکپارچه‌سازی عملیات خود دارند، درحالی‌که در کشورهای پیشرفته این زیرساخت‌ها از قبل وجود دارد.
• حمایت دولت‌ها، پیشرفت جامعه را تضمین نمی‌کند بلکه می‌تواند به هموارسازی مسیر توسعه کمک کند.

به‌طورکلی می‌توان گفت بازار، حول یک شرکت معین نمی‌چرخد بلکه حول آفریدن مصرف‌کنندگان جدید و نوآوری می‌چرخد.

برای درک بهتر این موارد، نگاهی به دو شرکت معروف سونی و سامسونگ می‌اندازیم.

شرکت سونی با آفریدن شغلهای محلی، ذره‌ذره به بازسازی ژاپن کمک کرد و منابع موردنیاز برای شکوفایی را به سمت خود کشاند. امروزه محصولاتی که ساخت کشور ژاپن هستند نه‌تنها مصرف‌کننده را به شک نمی‌اندازد بلکه نتیجه فرایندهای یکی از شکوفاترین ملت‌ها است.

از مواردی که به رشد اقتصاد ژاپن و به‌خصوص صنعت خودروسازی آن کمک کرد، هدف‌گذاری بی‌مصرفی  است. هدف‌گذاری بی‌مصرفی به دلیل ایجاد بازارهای پرجنب‌وجوش باعث اشتغال‌زایی در بلندمدت می‌شوند.

۶۰ سال پیش، کره جنوبی یکی از کشورهای فقیر دنیا به‌حساب می‌آمد؛ اما هم‌اکنون به‌اندازه‌ای توسعه پیدا کرده است که می‌تواند به دیگر کشورهای ضعیف کمک کند تا به اهداف توسعه پایدار سازمان ملل برسند و این طرح خود را “کمک کره” نام‌گذاری کرد. حال سؤالی که پیش می‌آید این است: این تغییر بزرگ چگونه رخ داد؟ مجموعه‌ای از دلایل برای این تغییر وجود دارد که به “معجزه در رودخانه هان” لقب گرفته است. این مجموعه شامل دلایلی مانند فرهنگ، رهبری دوراندیش، صنایع سنگین، تجارت خارجی و کمک از امریکا است اما دلیلی که کم‌تر بیان می‌شود داستان نوآوری این کشور است.

شرکت سامسونگ با ورود به بخش الکترونیک و ایجاد جریانی از نوآوری‌ها توانست به‌عنوان رهبر صنعت در فناوری شناخته شود. این نوآوری‌ها نه‌تنها باعث تسلط سامسونگ بر بازار جهانی شد، بلکه ازجمله عوامل بسیار تأثیرگذار در توسعه اقتصاد کره بوده است.

همان‌طور که گفته شد عوامل بسیاری در توسعه و شکوفایی کره تأثیرگذار بوده اما تعهد به نوآوری باعث رشد اقتصادی سیاسی و اجتماعی این کشور شد.

تا اینجا نمونه‌هایی از نوآوری‌های بازارآفرین و تأثیر آن‌ها ذکر شد، اما این بازارها تنها راه برای شکوفایی نیست. برای مثال تایوان با فرستادن محصولات خود به بیرون از مرزهای خود به مراحلی از توسعه رسید.

نگاهی به اقتصاد مکزیک و روسیه

به‌طورکلی مکزیک یکی از کشورهایی است که از مزایای زیادی برخوردار است، مثلاً تجارت آزاد با امریکا و کانادا، میزان بهره‌وری بالای نیروی کار و غیره. آن‌ها گمان می‌کردند با پیشبرد برنامه نوآوری‌های کارایی بخش به شکوفایی اقتصادی می‌رسند؛ اما این اتفاق رخ نداد، زیرا نوآوری‌های کارایی بخش برای مدتی درآمد مالیاتی به اقتصاد محلی می‌دهند اما توان آفریدن بازارهای پرجنب‌وجوش را ندارند و توسعه بلندمدت اتفاق نمی‌افتد. این نوع نوآوری نتیجه دلخواه مکزیک و شکوفایی که تصور می‌کردند را به بار نیاورد. اگرچه نوآوری‌های کارایی‌بخش باارزش هستند، ولی تنها تا حدودی باعث پیش ‌بردن اقتصاد می‌شوند.

اکنون به بررسی تفاوت اقتصاد مکزیک با روسیه می‌پردازیم؛ کشورهایی که از نظر اقتصادی در قطب مخالف یکدیگر قرار دارند. دلیل این تفاوت چیست؟ مکزیک یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان وسایل نقلیه است و این نشان می‌دهد که از لحاظ صنعتی قوی است. درحالی‌که بخش اعظم اقتصاد روسیه متکی به صادرات نفت خام و پالایش شده است؛ اما نقطه اشتراک هر دوی این کشورها اتکا به نوآوری‌های کارایی‌بخش است.

با نگاه به عقب، به عملکرد ضعیف نوآوری‌های کارایی بخش نسبت به نوآوری‌های بازارآفرین پی می‌بریم. در یک برهه با بالارفتن قیمت نفت، اقتصاد روسیه رشد کرد و در سال‌های بعد با کاهش قیمت نفت، اقتصاد روسیه شاهد یک روند نزولی بود. باید دقت کرد رشدی که به وجود آمد به دلیل ایجاد مشاغل جدید نبود بلکه ناشی از افزایش قیمت کالاها بود. نوآوری‌های کارایی بخش شکننده عمل می‌کنند و می‌توانند جوامع را در شرایط متغیری قرار دهند. پس بهتر است به ایجاد بازارهایی بپردازیم که ریشه در اقتصاد محلی دارند تا تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه و دیگر فاکتورهای اقتصادی پیشرفت کنند.

جمع‌بندی

در مواد بررسی شده به تأثیر نوآوری‌ها در رشد ملل مختلف پرداختیم و دریافتیم نوآوری‌های بازارآفرین به دلیل ایجاد اشتغال و بازار می‌توانند منجر به شکوفایی اقتصادی شوند. در حقیقت با ایجاد مشاغل، سود و منافعی برای دولت و مردم حاصل می‌شود و می‌توان از سود به‌دست‌آمده برای ایجاد زیرساخت‌های موردنیاز و مناسب جامعه استفاده کرد.

این مقاله توسط پارک علم و فناوری دانشگاه تربیت‌مدرس گردآوری شده است لذا تمامی حقوق این اثر محفوظ است.